Gröt betekent pap, een verwarmend gerecht gemaakt van haver en water of melk en geliefd in Zweden sinds de Vikingtijd.
Er zijn heel veel verschillende soorten gröt, variërend van trollgröt of klappgröt (een bosbessenpap die als dessert wordt gegeten en tot een vloeistof wordt geklopt), nävgröt (een Värmland-variant geserveerd met varkensvlees), julgröt (een gerecht dat lijkt op rijstpudding en traditioneel wordt gegeten met Kerstmis), tomtegröt (de pap die traditioneel wordt weggelaten voor de tomte) en vele anderen.
Een ander verwant woord is grötslev of ‘paplepel’, een keukengerei speciaal voor het serveren van pap (meestal gemaakt van hout). Zweden zijn grote fans van het hebben van specifieke gereedschappen voor bepaalde voedingsmiddelen, met de kaasplak en het botermes als twee andere voorbeelden.
Er is ook het bijvoeglijk naamwoord grötig (pap-y, pap-achtig), dat iets diks en onduidelijks beschrijft. Ondanks de populariteit van pap, is het geen compliment. En gröt zelf kan ook in metaforische zin worden gebruikt om ‘puinhoop’ of ‘warboel’ te betekenen of om over iets onduidelijks te praten.
Omdat pap zelf al eeuwen in Zweden bestaat, heeft de Zweedse taal al lang woorden voor pap: grøter in vroege varianten van het Zweeds en daarvoor grautr in het Oudnoors.
Deze woorden vinden hun oorsprong in het nog oudere woord greuna, dat zoiets betekent als ‘grof malen’. Dit is ook de wortel van andere woorden zoals gryta (stoofpot) en grus (grind/kiezelstenen) in het Zweeds, maar dit waren veel recentere toevoegingen aan het vocabulaire dan gröt.
Gröt duikt ook op in sommige Zweedse uitdrukkingen en spreekwoorden. Het på gröten (letterlijk ‘heet op de pap’) wordt gebruikt om iemand te beschrijven die erg enthousiast is over iets of iemand. Vaak maar niet altijd met romantische of seksuele manier. Bijvoorbeeld: Jonas är het på gröten för Anna (Jonas is dol op Anne).
Gå som katten kring het gröt (letterlijk: ‘als een kat rond hete pap lopen) is het Zweedse equivalent van ‘er omheen draaien’, wat betekent dat het lang duurt voordat je ter zake komt. In feite heeft de Engelse taal zijn eigen katachtige versie: ’to pussyfoot around something’. Dus als je han gick inte som katten kring het gröt zegt, betekent dat ‘hij kwam meteen ter zake’.
En als je iemand omschrijft als grötmyndig (wat letterlijk zoiets betekent als ‘van een leeftijd om pap te maken’ of ‘gezaghebbend op het gebied van pap’), betekent dat ‘hooghartig’, ‘pretentieus’ of ‘grote mond’. Maar dit woord heeft eigenlijk niets met pap te maken. Het komt van het Nederduits grootmündig, dat in het huidige Duits großmundig werd en letterlijk ‘grote mond’ betekent.
